Oznaczenia nawierzchni to dziedzina zajmująca się wszelkiego rodzaju oznakowaniem powierzchni, po której się poruszamy (zarówno budynków, jak i przestrzeni zewnętrznej), w celu przekazania informacji o ciągach komunikacyjnych oraz identyfikacji miejsc, w których osoby z niepełnosprawnością powinny zachować szczególną uwagę (schody, krawędzie peronów itd.).
Oznaczenia nawierzchni mogą być fakturowe, przeznaczone dla osób niewidomych lub płaskie, kontrastowe - dla osób słabowidzących.
Fakturowe oznaczenia nawierzchni
Fakturowe Oznaczenia Nawierzchni - FON (ang. TWSIs – Tactile Walking Surface Indicators). Składają się ze specjalnie zaprojektowanych i ułożonych ciągów komunikacyjnych lub pól uwagi, a najczęściej z obu tych elementów, zastosowanych zgodnie z zapotrzebowaniem dla danego miejsca.
Ciągi komunikacyjne wytycza się układając ścieżki naprowadzające składające się z wypukłych, podłużnych linii naprowadzających. Ścieżki tego typu mogą być układane z płacht zawierających trwały układ linii naprowadzających lub z pojedynczych elementów mocowanych bezpośrednio do podłoża. Zadaniem takiego ciągu jest pokierowanie osoby niewidomej, poruszającej się za pomocą białej laski, w konkretnym kierunku.
Pola uwagi, które w praktyce są uzupełnieniem powyżej opisanych ciągów komunikacyjnych, to oznaczenia miejsc, w których osoby ze szczególnymi potrzebami powinny zachować zwiększoną ostrożność. Pola uwagi umieszcza się przed schodami, wszelkiego rodzaju przeszkodami, ale też wszędzie tam, gdzie ciąg komunikacyjny zmienia kierunek swego biegu. Pole uwagi może również sygnalizować występowanie planów tyflograficznych lub innych oznaczeń kierowanych do osób niewidomych.
Pola uwagi mogą występować niezależnie od ciągów komunikacyjnych utworzonych przez FON. Typowym przykładem takiego ich zastosowania są oznaczenia krawędzi peronów.
Pola uwagi składają się z pól, na których umieszcza się wypukłe elementy (najczęściej określanymi jako guzy lub piny). Szerokość takiego pola określają liczne standardy, aczkolwiek nie powinna być ona mniejsza niż 30 cm. Pojedyncze guzy mogą mieć kształt kopułek lub ściętych stożków. Guzy mogą być ułożone w stosunku do siebie zarówno w układzie prostopadłym, jak i skośnym. Tak samo jak przy ciągach komunikacyjnych, mogą zostać utworzone z pojedynczych guzów mocowanych do powierzchni, jak też gotowych płacht zawierających układ guzów.
Przy wyborze konkretnych rozwiązań warto zwracać uwagę na stopień antypoślizgowości danych elementów. Z oczywistych względów powinien być on możliwie duży. Równie istotnym parametrem jest odpowiednia klasa reakcji na ogień. Elementy montowane wewnątrz budynków powinny posiadać ją na poziomie Bs1..
Płaskie oznaczenia nawierzchni
Typowym rodzajem płaskich oznaczeń nawierzchni (dla osób słabowidzących) są oznaczenia stopni schodów. Istotnym czynnikiem jest tu kontrastowość. Oznaczenie musi być dobrze widoczne i zwracać uwagę osoby poruszającej się w danym budynku czy ciągu komunikacyjnym.
Oznaczenia schodów powinny obejmować przynajmniej pierwszy oraz ostatni stopień w danym ciągu schodów. Należy przy tym pamiętać, że w przypadku krótkich, zaledwie trzystopniowych schodów, należy oznaczyć każdy stopień.
Oznaczenia można wykonać za pomocą trwałych i estetycznych profili aluminiowych zawierających kontrastową wkładkę antypoślizgową. Wkładka powinna być umieszczona zarówno na stopniu, jak i podstopnicy schodów. Różne rodzaje profili aluminiowych obecnych na rynku pozwalają dobrać rozwiązanie jak najbardziej pasujące do konkretnych potrzeb. Profile aluminiowe stosuje się zazwyczaj wewnątrz budynków.
W zewnętrznych realizacjach zamiast profili aluminiowych stosuje się najczęściej listwy wykonane z wytrzymałego, odpornego na warunki atmosferyczne włókna szklanego z powierzchnią antypoślizgową. Jak i w powyżej opisanych rozwiązaniach, istotny jest dobór koloru kontrastowego w stosunku do koloru schodów.
Tańszym, ale niestety znacznie mniej trwałym rozwiązaniem jest umieszczenie na stopniach i podstopnicach schodów pasm kontrastowych taśm samoprzylepnych. Należy jednak w tym przypadku pamiętać, że tego rodzaju taśmy, zwłaszcza w miejscach o dużym natężeniu ruchu, szybko tracą swe parametry, w zawiązku z tym, w zależności od stopnia ich zużycia, należy je okresowo wymieniać. Nałożenie nowych taśm bywa kłopotliwe, gdyż należy najpierw dokładnie zerwać poprzednio umieszczone taśmy, a także oczyścić (oraz odtłuścić) powierzchnię przed nałożeniem nowych.