Komunikacja wspomagająca i alternatywna, w skrócie AAC (ang. Augmentative and Alternative Communication), służy osobom, które mają trudności w porozumiewaniu się za pomocą mowy. Obejmuje metody, narzędzia, technologie, które zastępują lub wspierają język mówiony. Dzięki temu mają możliwość wyrażania swoich potrzeb, uczestnictwo w życiu społecznym i budowanie relacji z innymi.
Odbiorcy komunikacji alternatywnej
Z komunikacji alternatywnej mogą korzystać osoby, które nie są w stanie porozumiewać się za pomocą mowy werbalnej. Do takiej grupy zaliczamy między innymi osoby z niepełnosprawnością intelektualną, z zaburzeniami językowymi, ze schorzeniami neurologicznymi, osoby, które potrzebują wsparcia w rozwoju mowy, osoby z porażeniem mózgowym.
Jak działa AAC?
AAC obejmuje używanie symboli, piktogramów, obrazków, znaków manualnych (gestów) lub znaków przestrzenno – dotykowych (np. przedmiotów). Dzięki temu osoby mogą dokonywać wyborów, podejmować decyzje, pytać i odpowiadać, wyrażać swoje potrzeby i uczucia, czyli pokonywać wszelkie bariery w porozumiewaniu się i stawać się niezależnymi.
Komunikacja oparta jest na obrazkach, czyli kolorowych lub monochromatycznych symbolach umieszczonych na białym tle, opatrzonych podpisami. Poszczególne obrazki mogą przedstawiać pojedyncze słowa, kilkuwyrazowe zwroty, zdania lub nawet zestawy zdań.
Nowoczesne technologie jako doskonałe narzędzie alternatywnej komunikacji
AAC można używać za pomocą tradycyjnych metod, np. kartek z wydrukowanymi obrazkami. Dostępne są już narzędzia wspierające komunikację, w postaci nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Bez wątpienia są nieocenioną pomocą w komunikacji oraz wspomagają procesy edukacyjne. Łatwe w obsłudze, z możliwością tworzenia i zapisywania wybranych plansz, dodawania dźwięku oraz z innymi funkcjami. Dedykowane zarówno indywidualnym użytkownikom, jak również przydatne do pracy dla terapeutów, lekarzy, psychologów, logopedów, nauczycieli i specjalistów zajmujących się pracą z osobami z niepełnosprawnością.
Komunikator – wgraj dowolne komunikaty
Komunikatory - urządzenia elektroniczne, które pozwalają na używanie dowolnych plansz z narysowanymi lub wydrukowanymi obrazkami wraz z możliwością nagrania do nich komunikatów. Urządzenie umożliwia, w zależności od komunikatora, nagranie różnej ilości komunikatów na kilku poziomach, następnie są one aktywowane przyciskami i zostaje wypowiedziany dany komunikat. W taki sposób osoba z niepełnosprawnością komunikuje swoje oczekiwania, odpowiada na pytania, zgłasza potrzeby. Możemy zaprogramować także trzy podstawowe, stałe komunikaty, które będą zawsze widoczne i służą podstawowym potrzebom, np. „potrzebuję pomocy”, „muszę skorzystać z toalety” czy „chce mi się pić”. Poszczególne plansze możemy tworzyć zgodnie z różnymi kategoriami, np. w szkole, na placu zabaw, w domu, a także tworzyć materiały edukacyjne, do nauki słów, budowania zdań, nauki wierszyków i piosenek.
Aplikacje mobilne i programy – zaawansowane narzędzia do komunikacji
Idąc kilka kroków dalej mamy do dyspozycji aplikacje mobilne i programy. Możemy zainstalować je na dowolnych urządzeniach, takich jak komputery, tablety. W odróżnieniu od tradycyjnych komunikatorów, nic nas nie ogranicza. Możemy tworzyć dowolną ilość plansz, nagrywać komunikaty, zapisywać je, a następnie używać w dowolnym momencie. Aplikacje umożliwiają tworzenie profili dla użytkowników, więc jest to nieoceniona pomoc dla terapeutów, którzy mogą tworzyć spersonalizowane plansze.
Na uwagę zasługuje aplikacja Things I Mean, stworzona zarówno dla systemu Windows jak i Android, gdzie z powodzeniem możemy używać jej na tablecie, mając do dyspozycji mobilne narzędzie do komunikacji. Aplikacja posiada bazę podstawową ponad 1500 opisanych słowami, autorskich piktogramów, które pomagają użytkownikowi w codziennym funkcjonowaniu w różnych sytuacjach. System piktogramów jest przejrzysty i zrozumiały. Słowny opis każdego z symboli może być przetworzony na wersję głosową i oznajmiony przez wbudowany syntezator mowy. Aplikacja oferuje także nagrywanie informacji głosowych. Bez wątpienia zaletą tego narzędzia jest także możliwość dodawania do aplikacji własnych symboli i obrazów, wybieranie zakresu słownictwa, komunikator zawierający tablice z symbolami reprezentującymi całe zdania wyrażające czynności, sytuacje, potrzeby, opisy miejsc. Warto wspomnieć także o możliwości tworzenia książek komunikacyjnych, które można zapisywać i udostępniać. Wyróżniającym elementem aplikacji jest paszport, który zawiera informacje o użytkowniku. Te wszystkie funkcje tworzą z TIM rozbudowane narzędzie komunikacyjne.
Skoroszyt kart komunikacyjnych zaprojektowany pod indywidualne potrzeby
Wróćmy do tradycyjnych narzędzi komunikacji, jednak dedykowanych konkretnym instytucjom, szkołom, placówkom medycznym. W założeniu karty mają służyć pracownikom Zakładów Podstawowej Opieki Zdrowotnej do prostego komunikowania się z osobami z różnego rodzaju niepełnosprawnościami i dysfunkcjami. Karty komunikacji zamknięte w skoroszycie umożliwiają komunikację z innymi. Na początku skoroszytu są dostępne karty, które zawierają informacje o profilu osobistym. Następnie są podzielone na trzy kategorie (z piktogramami i krótkimi opisami): informacje, pytania i prośby, uwagi. Każda z kart z danej kategorii zawiera ponadto piktogramy odpowiadające słowom: „tak”, „nie”, „dziękuję” lub „proszę o pomoc” i „miłego dnia”.
Skoroszyty zawierają wyrażenia dostosowane do miejsca – np. urzędu, placówki medycznej, szkoły.
Wszystkie zaprezentowane narzędzia są wsparciem w komunikacji z osobami ze szczególnymi potrzebami. Wybór odpowiedniego zależy od preferencji i potrzeb danego użytkownika. Możemy skorzystać z tradycyjnych form lub wybrać bardziej zaawansowane rozwiązania w postaci aplikacji, które dają dużo nowych możliwości. Obojętne na co skierujemy swój wybór, najważniejsza jest skuteczna i efektywna komunikacja, czyli zrozumienie przekazu, możliwość wyrażania swoich potrzeb i myśli.